Your content goes here. Edit or remove this text inline or in the module Content settings. You can also style every aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.
Your content goes here. Edit or remove this text inline or in the module Content settings. You can also style every aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.
Your content goes here. Edit or remove this text inline or in the module Content settings. You can also style every aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.
Analgetyki nieopioidowe wykazujące działanie przeciwzapalne
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są jednymi z najczęściej stosowanych leków w farmakoterapii bólu.
Zastosowanie NLPZ w terapii skojarzonej z paracetamolem lub opioidami pozwala na zredukowanie dawek opioidu w przybliżeniu o 30–50%, czego bezpośrednim następstwem jest zmniejszenie częstości występowania działań niepożądanych związanych ze stosowaniem opioidów (senność, nudności, wymioty, zaparcia, zawroty głowy).
Ponadto NLPZ nie powodują depresji ośrodka oddechowego, sedacji, nie spowalniają motoryki przewodu pokarmowego i nie upośledzają funkcji pęcherza moczowego.
Mechanizm działania NLPZ związany jest przede wszystkim z zahamowaniem syntezy prostaglandyn pośredniczących w rozwoju stanu zapalnego, m.in. prostaglandyny E2, której stężenie w ognisku zapalnym osiąga bardzo wysokie wartości, indukując ból i obrzęk.
U pacjentów z bólem zapalnym, którego natężenie w skali numerycznej (ang. numerical rating scale – NRS) przekracza 4 punkty, rekomendowane są połączenia NLPZ z analgetykami opioidowymi.
Wybór NLPZ w bólu ostrym musi być zindywidualizowany dla każdej sytuacji klinicznej, a w kryteriach wyboru należy uwzględnić:
Okres latencji – czas od podania leku do wystąpienia efektu przeciwbólowego. Zależy od momentu, w którym lek uzyskuje maksymalne stężenie w surowicy krwi, ale również od drogi podania leku (czas latencji jest wydłużony przy doodbytniczej drodze podania leku).
W przypadku stosowania leków z grupy NLPZ warto stosować postacie granulatu, tabletek rozpuszczalnych oraz form płynnych leków.
Czas trwania efektu przeciwbólowego, który zależy w pewnym stopniu od okresu półtrwania leku w surowicy krwi, ale również od szeregu innych właściwości. Przykładowo: deksketoprofen ma okres półtrwania w surowicy krwi tylko 1,65 godziny, a czas działania 8 godzin. Podobnie ketoprofen – przy obwodowym okresie półtrwania 2 godzin także działa analgetycznie do 8 godzin.
Skuteczna dawka zapewniająca efekt przeciwbólowy.
Przykładowo: w napadzie migreny należy zastosować wysoką dawkę NLPZ.
Lekarz bierze pod uwagę:
1. wiek pacjenta
2. stopień wydolności nerek i wątroby
3. przeciwskazania i ryzyko powikłań ze strony: układu sercowo-naczyniowego, przewodu pokarmowego, nerek, wątroby
4. profil farmakokinetyczny/farmakodynamiczny NPZ, który ma bezpośrednie przełożenie na skuteczność przeciwbólową i bezpieczeństwo leku
5. Okres półtrwania leku w surowicy krwi – im jest dłuższy, tym większe jest ryzyko uszkodzenia nerek i górnego odcinka przewodu pokarmowego. Przykładowo piroksykam ma okres półtrwania 40 godzin, co powoduje, że stosowanie leku raz na dobę powoduje jego kumulację i uszkodzenie nerek. Lekami o długim okresie półtrwania są również meloksykam (okres półtrwania 20 godzin dla ludzi młodych i 27 godzin – dla ludzi w wieku podeszłym), nabumeton (okres półtrwania 24 godzin), etorykoksyb okres półtrwania 22 godziny), naproksen (okres półtrwania 12-15 godzin).
6. Inne jednoczasowo stosowane leki i potencjalne interakcje.
7. szczegółowe preferencje dla konkretnych NLPZ dla danej jednostki chorobowej, np.
a. miesiączkowy ból brzucha – NLPZ z wyboru jest nimesulid, ponieważ 7-krotnie zmniejsza produkcję prostaglandyn; pierwotne bolesne miesiączkowanie to nadmierna reakcja skurczowo-rozkurczowa u kobiet z prawidłowym owulacyjnym cyklem miesiączkowym w następstwie nadmiernej produkcji prostaglandyn, zwłaszcza PGF2α
b. migrenowy ból głowy – NLPZ z wyboru jest naproksen ze względu na działanie przeciwpłytkowe; jednym z mechanizmów migreny jest rozpad płytek i uwolnienie serotoniny; w leczeniu napadu migreny przy zastosowaniu NLPZ muszą być spełnione trzy warunki: lek musi być zastosowany na początku napadu, kiedy natężenie bólu nie przekracza NRS 4, lek musi być zastosowany w wysokiej dawce oraz należy sięgnąć po NLPZ, który szybko uzyskuje maksymalne stężenie w surowicy krwi;
W leczeniu bólu ostrego niezalecana jest domięśniowa i doodbytnicza droga podania NLPZ z uwagi na długi okres latencji oraz fluktuacyjny profil efektu przeciwbólowego. W bańce odbytnicy jest fizjologicznie środowisko alkaliczne, dlatego NLPZ, które w większości są kwasami, wchłaniają się słabiej.
Jeżeli jest to możliwe, zalecaną drogą podawania NLPZ w bólu ostrym jest droga doustna. Dawka NLPZ nie może przekraczać maksymalnej dobowej dawki dla danego leku
Najczęstsze działania niepożądane, które mogą wystąpić podczas stosowanie NLPZ i uwagi praktyczne.
1. gastrotoksyczność – unikać leków o długim czasie wchłaniania z przewodu pokarmowego, unikać łączenia z innymi lekami o potencjalnym działaniu uszkadzającym górny odcinek przewodu pokarmowego, nie każdy pacjent stosujący NLPZ wymaga stosowania IPP (inhibitora pompy protonowej). IPP zmniejszają wchłanianie NLPZ z przewodu pokarmowego, gdyż prawie wszystkie z wyjątkiem nabumetonu, to słabe kwasy.
NLPZ stosunkowo bezpieczne: selektywne i preferencyjne inhibitory COX-2, ketoprofen, deksaketoprofen, diklofenak, aceklofenak, ibuprofen (w dawce do 1200 mg/dobę).
2. nefrotoksyczność – unikać połączenia z furosemidem, w przypadku jednoczasowego stosowania NLPZ i paracetamolu zadbać o nawodnienie.
3. hepatotoksyczność – należy zachować ostrożność u pacjentów przyjmujących diclofenak, nigdy nie należy przyjmować więcej niż jednego NLPZ systemowo
4.działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego – wybór NLPZ musi być zindywidualizowany, ketoprofen i deksaprofen nie wchodzą w interakcje z kwasem acetylosalicylowym w dawkach przeciwpłytkowych. Stosunkowo bezpieczny: ketaprofen, celekoksyb i naproksen.
3. reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne – wszystkie NLPZ mogą je powodować, szczególną uwagę należy zachować stosując NLPZ miejscowo, należy unikać ekspozycji na słońce podczas stosowania miejscowych postaci ketoprofenu (dotyczy to całości leczenia i 14 dni po jego zakończeniu).
4. stosowanie NLPZ podczas ciąży i karmienia – u ciężarnych tylko w II trymestrze można stosować w razie konieczności ibuprofen lub diklofenak, u karmiących można stosowac jedynie ibuprofen.
Niektóre rodzaje bólu przewlekłego
Bóle głowy i twarzy
Ból w obrębie głowy i twarzy jest jedną z częstych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza. Chorzy odczuwający te bóle trafiają zwykle do lekarzy pierwszego kontaktu, neurologów, laryngologów i stomatologów.
Ból w chorobie nowotworowej
Dokładna ocena występowania bólu u chorych na nowotwór jest bardzo trudna. Często dolegliwości bólowe występują już we wczesnych etapach choroby nowotworowej, a w jej fazie terminalnej ból pojawia się u większości chorych.
Ból w narządzie ruchu
Najczęściej spotykanym rodzajem bólu przewlekłego są zespoły bólowe narządu ruchu towarzyszące takim schorzeniom jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie stawów, zmiany pourazowe, osteoporoza, układowe choroby tkanki łącznej czy nowotwory.
Ból przebijający w chorobie nowotworowej
Ból przebijający – ostry, przemijający ból, który przyjmuje postać napadów i nakłada się
na dotychczas istniejące, stałe dolegliwości towarzyszące danej chorobie. Dotyczy 40-60% chorych leczonych z powodu bólu nowotworowego.