Zasady
leczenia
bólu neuropatycznego
LECZENIE KAŻDEGO RODZAJU BÓLU PRZEWLEKŁEGO STANOWI POŁĄCZENIE farmakoterapii i leczenia niefarmakologicznego. Lekarz zawsze powinien dostosować leczenie indywidualnie do potrzeb pacjenta, jego życzeń i indywidualnej sytuacji.
Bardzo ważne jest zrozumienie przez Ciebie nie tylko charakteru dolegliwości bólowych, ale także dostępnych możliwości leczenia.
FARMAKOTERAPIA
Popularne leki przeciwbólowe zwykle są nieskuteczne w leczeniu bólu neuropatycznego. Należą do nich niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen, diklofenak, aspiryna, a także paracetamol i słabe leki opioidowe (np. kodeina i dihydrokodeina).
Lekami zalecanymi w leczeniu bólu neuropatycznego (tzw. „lekami pierwszego wyboru”) są leki, takie jak: amitryptylina, duloksetyna, pregabalina i gabapentyna. Są to leki należące do kategorii leków tzw. adiuwantowych, pomocniczych, które w bólu neuropatycznym wykazują się znacznie większą skutecznością niż popularne leki przeciwbólowe. Chociaż niektórzy Pacjenci szybko odczuwają ulgę po rozpoczęciu przyjmowania leku na ból neuropatyczny, często należy go przyjmować przez kilka tygodni we właściwej dawce, aby uzyskać optymalną kontrolę bólu. Pacjent powinien być regularnie zapraszany na wizyty kontrolne w celu oceny skuteczności leczenia. W braku odpowiedzi na leki przeciwbólowe pierwszego wyboru, lekarz może rozważyć zmianę na inny lek pierwszego rzutu lub skojarzyć dwa różne leki.
Jeżeli odczuwasz silny ból, ma on znaczny wpływ na Twoje codzienne życie lub nastąpiło zaostrzenie dolegliwości, Twój lekarz powinien prędzej czy później rozważyć skierowanie Cię do specjalistycznej poradni leczenia bólu.
INTERAKCJE Z INNYMI LEKAMI !
Leki pierwszego wyboru stosowane w leczeniu bólu neuropatycznego i leki przeciwbólowe są zwykle dobrze tolerowane.
Lecz osoby cierpiące na choroby serca, wątroby i nerek, lub przyjmujące inne leki o podobnym profilu skutków ubocznych muszą zachować szczególną ostrożność. Dlatego należy zgłosić lekarzowi wszelkie stosowane leki i suplementy.
LECZENIE NIEFARMAKOLOGICZNE
Do leczenia niefarmakologicznego zaliczamy metody takie jak techniki radzenia sobie z bólem, fizjoterapię np. TENS, metody inwazyjne (tzw. blokady) czy akupunkturę.
TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z BÓLEM
Wiele poradni leczenia bólu prowadzi programy radzenia sobie z bólem, które mogą pomóc Ci żyć pełnią życia pomimo bólu. Programy te obejmują różne techniki i wymagają intensywnego szkolenia w celu nauczenia się ich stosowania w praktyce i wprowadzenia w życie.
FIZJOTERAPIA
Aktywność fizyczna jest bardzo ważna. Jest niezbędna do zachowania sprawności fizycznej. Sam brak aktywności fizycznej może powodować lub nasilać ból.
Fizjoterapeuta zajmujący się leczeniem bólu przewlekłego oceni Twoją postawę i sposób poruszania oraz doradzi Ci, jak zwiększyć aktywność fizyczną, nie zaostrzając dolegliwości bólowych.
Niekiedy w leczeniu bólu neuropatycznego stosuje się metodę TENS (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów).
LEKI STOSOWANE W LECZENIU BÓLU NEUROPATYCZNEGO POZA SPECJALISTYCZNĄ PORADNIĄ LECZENIA BÓLU:
Wyróżniamy dwie grupy leków „na ból neuropatyczny” stosowanych np. przez lekarza rodzinnego jako leki pierwszego wyboru:
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
W przypadku bólu neuropatycznego leki te są stosowane ze względu na ich działanie przeciwbólowe, a nie przeciwdepresyjne. Działają przeciwbólowo w dużo niższych dawkach niż dawki konieczne w leczeniu depresji, i działają przeciwbólowo także u pacjentów bez depresji. Przykładami leków z tej kategorii są amitryptylina i nowsze leki, takie jak duloksetyna.
LEKI PRZECIWPADACZKOWE
Są również stosowane przeciwbólowo, a nie ze względu na ich działanie przeciwpadaczkowe. Mogą bardzo pomóc w „uspokajaniu” objawów neuropatii. Najczęściej stosuje się gabapentynę i pregabalinę. Karbamazepinę, lek starszej generacji, stosuje się wyłącznie u chorych z neuralgią trójdzielną. Leki z obu tych grup mogą mieć działanie uspokajające, więc rozpoczyna się leczenie, zaczynając od niskich dawek, która są stopniowo zwiększane aż do osiągnięcia najskuteczniejszej dawki. Pacjenci często przestają przyjmować lek, ponieważ już na początku leczenia występują u nich objawy uboczne, a nie odczuwają ulgi w bólu. Jeżeli jednak wytrwasz, objawy uboczne z dużym prawdopodobieństwem ulegną osłabieniu lub ustąpią, a pojawi się efekt przeciwbólowy. Czas do wystąpienia efektu przeciwbólowego może trwać nawet 20-40 dni stałego stosowania leku.
W przypadku zlokalizowanego bólu ulgę może przynieść plaster z lidokainą (lidokaina to lek znieczulający miejscowo) lub krem z kapsaicyną (kapsaicyna to „ostry” składnik papryczki chili) do stosowania miejscowego (bezpośrednio na bolące miejsce).
W przypadku bardzo silnego bólu lekarz może krótkoterminowo przepisać tramadol lub silny opioid (np. buprenorfinę).
Jedynie lekarz specjalistycznej poradni leczenia bólu może zalecić Ci na ból neuropatyczny kannabinoidy (tzw. marihuana medyczna), plastry z 8% kapsaicyną, silne opioidy (np. oksykodon, tapentadol, morfina), injekcje toksyny botulinowej, inne leki przeciwpadaczkowe lub przeciwdepresyjne. Leczenie tymi lekami, zalecone przez specjalistyczną poradnię leczenia bólu, może być kontynuowane przez lekarza rodzinnego lub innego specjalistę.
LEKI STOSOWANE W LECZENIU BÓLU NEUROPATYCZNEGO W PORADNI LECZENIA BÓLU
Ból neuropatyczny czasami udaje się złagodzić lekami z grupy opioidów. Większość opioidów jest dostępna wyłącznie na receptę, ponieważ są to silne leki, które mogą być nadużywane lub stanowić zagrożenie w przypadku nieprawidłowego użycia. Możesz znać niektóre z tych leków:
- kodeina, dihydrokodeina – raczej nie są skuteczne w bólu neuropatycznym
- tramadol, leki złożone np. tramadol w połączeniu z paracetamolem – do stosowania długoterminowego
- ściślej kontrolowane leki, które wymagają zachowania specjalnych środków bezpieczeństwa w zakresie ich przechowywania i przepisywania (np. morfina, oksykodon, metadon, tapentadol lub fentanyl). Leki z tej grupy są zalecane wyłącznie do stosowania specjalistycznego w leczeniu bólu neuropatycznego.
Stosowanie opioidów w leczeniu bólu neuropatycznego to kontrowersyjna kwestia. Dowody na ich korzyści nie są tak oczywiste, jak początkowo sądzono. Ponadto lekarze mają poważne obawy, że działania niepożądane opioidów mogą przeważać nad długoterminowymi korzyściami.
Jeżeli rozważasz rozpoczęcie przyjmowania leku z grupy opioidów, jak w przypadku każdego leku, należy szczerze porozmawiać ze specjalistą o ryzyku płynącym z ich stosowania i potencjalnych korzyściach. Jasno określ, co według Ciebie oznacza optymalną równowagę ulgi w bólu w stosunku do objawów ubocznych.
Mogłaś/eś również słyszeć o innych rodzajach leków w leczeniu bólu neuropatycznego do bardziej specjalistycznych zastosowań, jak na przykład ketamina (szerzej znana jako anestetyk weterynaryjny, który w bardzo niskich dawkach może łagodzić ból neuropatyczny) oraz preparaty do stosowania miejscowego, jak plastry z 8% kapsaicyną (o znacznie silniejszym działaniu niż krem).
LECZENIE NIEFARMAKOLOFICZNE W PORADNI LECZENIA BÓLU
Niektóre rodzaje bólu neuropatycznego można leczyć przy pomocy złożonych implantowanych urządzeń wszczepianych do mózgu lub rdzenia kręgowego, tzw. stymulacja rdzenia kręgowego. Ten rodzaj inwazyjnego leczenia nie jest powszechny i jest rozważany tylko wtedy, gdy ból neuropatyczny jest oporny na wszystkie wcześniej wymienione terapie lekowe i nielekowe. Możliwe jest także leczenie operacyjne neuralgii trójdzielnej. Ten rodzaj leczenia nie jest często stosowany i rozważa się go wyłącznie, jeżeli leczenie bólu wszystkimi powyższymi metodami farmakologicznymi i niefarmakologicznymi nie przyniesie pożądanego skutku. Zabiegi te są oferowane wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach i nie są skuteczne w leczeniu wszystkich rodzajów bólu neuropatycznego.
Niekiedy czasową ulgę przynosi blokada nerwu. Przykładem może tu być blokada korzenia nerwowego – roztwór środka znieczulającego o działaniu miejscowym i steroidu wstrzykuje się do kręgosłupa na poziomie, na którym korzeń nerwu może być na przykład uciskany w wyniku przemieszczenia dysku. Tego rodzaju blokady stosuje się jako tymczasowe uzupełnienie innych sposobów leczenia i ma na celu osiągnięcie szybszej kontroli bólu. Zwykle blokady takie nie są skuteczne długoterminowo.
U części chorych skuteczna pomocna może być przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, zalecana jako leczenie III rzutu. Ta nieinwazyjna metoda neuromodulacyjna oferowana jest wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach leczenia bólu.
Metody psychologiczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna i hipnoza, powinny być stosowane wraz z terapiami lekowymi i nielekowymi, jako część postępowania multidyscyplinarnego.
Pomimo ogromnego postępu w diagnostyce i leczeniu bólu neuropatycznego, dostępnych wielu metod, wyniki leczenia są nadal niezadowalające zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy. Dlatego wciąż poszukujemy nowych i skuteczniejszych terapii, ale do tego czasu powinno być stosowane podejście multidyscyplinarne i skoncentrowane na pacjencie, obejmujące połączenie terapii lekowych i niefarmakologicznych.
