Dekalog świadomego pacjenta

 

FARMAKOTERAPIA BÓLU – LEKI DOSTĘPNE BEZ RECEPTY, DEKALOG ŚWIADOMEGO PACJENTA

Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty służą do krótkotrwałego leczenia dolegliwości bólowych, głównie o charakterze ostrym i incydentalnym, i nie należy ich stosować w przypadku bólu przewlekłego.

Nie wszystkie leki przeciwbólowe działają identycznie, dlatego też istotne jest, aby wybór leku był kontekstowy zarówno w stosunku do pacjenta jak i bólu, co oznacza, że musi uwzględniać cechy pacjenta, a także lokalizację bólu, jego natężenie oraz mechanizm powstawania.

W wyborze leku nie kierujmy się reklamą ani opiniami rodziny czy przyjaciół.

Jeżeli pacjent przyjmuje inne leki z powodu chorób współistniejących,  powinien upewnić się czy może leki przeciwbólowe łączyć z nimi w sposób bezpieczny.

Pacjent zgłaszający się do lekarza powinien zawsze dysponować listą aktualnie stosowanych leków, suplementów diety oraz roślinnych produktów leczniczych, jeżeli takie stosuje.

Pacjent nie powinien nigdy łączyć samodzielnie dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych, gdyż nie zawsze takie postępowanie poprawia skuteczność terapii bólu, a farmakoterapia bólu nieprawidłowo dobrana może być przyczyną wystąpienia powikłań.

Pacjent nie powinien stosować paracetamolu w przypadku bólu zapalnego np. ból zęba, czy bólu brzucha, postępowanie takie z uwagi mechanizm działania paracetamolu nie jest racjonalne.

Pacjent nie powinien stosować  kodeiny w samoleczeniu bólu, gdyż jest to lek który ulega genetycznie uwarunkowanemu metabolizmowi, co może powodować trudny do przewidzenia efekt przeciwbólowy jak i ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych.

Dobór leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty jest szczególnie istotny u pacjentów z depresją, bezsennością, chorobami układu sercowo-naczyniowego, w przypadku stosowania przez pacjenta leków przeciwkrzepliwych i  przeciwpłytkowych, przeciwdepresyjnych, leków hormonalnych, w tym antykoncepcji hormonalnej, a także leków stosowanych w leczeniu chorób nowotworowych.

Pacjent powinien unikać łączenia leków przeciwbólowych z suplementami diety oraz roślinnymi produktami leczniczymi. Z uwagi na ryzyko istotnych klinicznie interakcji dotyczy to w szczególności produktów zawierających wyciągi z miłorzębu japońskiego, żeńszenia, palmy sabałowej, różeńca górskiego.

Jeżeli pacjent cierpi z  powodu zaburzeń snu, to w żadnym wypadku nie powinien łączyć samodzielnie leków nasennych oraz przeciwbólowych.

W przypadku bólu przewlekłego nie należy stosować dostępnych bez recepty leków promujących sen takich jak doksylamina i difenhydramina. Leki te z powodu profilu farmakologicznego mogą pogarszać skuteczność kontroli bólu, indukując zjawisko jakim jest „bolesny sen” czyli painsomnia.

Należy zawsze poinformować lekarza, farmaceutę, ratownika medycznego o polekowych  działaniach niepożądanych jakie wystąpiły w przeszłości.

WAŻNE DO ZAPAMIĘTANIA DLA PACJENTA Z BÓLEM PRZEWLEKŁYM

ZANIM ZAŻYJESZ LEK PRZECIWBÓLOWY:

  1. Nie korzystaj z receptomatów w celu uzyskania recepty na lek przeciwbólowy, którego do tej pory nie stosowałeś.
  2. W przypadku dolegliwości bólowych nie stosuj bez konsultacji produktów zawierających kannabinoidy, nawet jeżeli produkty te są suplementami diety. Mogą one indukować istotne interakcje z innymi przyjmowanymi lekami, co może być przyczyną wystąpienia groźnych powikłań.
  3. Jeżeli stosujesz leki przeciwbólowe i prowadzisz pojazdy mechaniczne, zawsze sprawdź czy stosowana farmakoterapia nie wpływa niekorzystnie na sprawność psychofizyczną.
  4. Jeżeli stosujesz miejscowe leki przeciwbólowe – maści, żele, płyny, plastry, sprawdź czy nie powinieneś unikać ekspozycji na światło słoneczne.

     NIEPRAWIDŁOWOŚCI W LECZENIU BÓLU PROWADZĄCE DO JEGO CHRONIFIKACJI 

    NIEPRAWIDŁOWOŚCI:

    1. Samoleczenie bólu przewlekłego.
    2. Stosowanie suplementów diety, w tym ziołowych – nie leczą, a mogą wywoływać powikłania.
    3. Nieprawidłowy wybór leku w odniesieniu do jego lokalizacji, mechanizmu powstawania, natężenia.
    4. Nieprawidłowe skojarzenia leków w leczeniu bólu.
    5. Stosowanie leków o działaniu probólowym.
    6. Nadużywanie kanabinoidów w leczeniu bólu.
    7. Pozyskiwanie recept za pomocą receptomatów – najczęściej przypadkowy wybór leku tak przepisanego.
    8. Mentalność preskrypcyjna.
    9. Jatrogenizacja polekowa.
    10. Niekorzystne interakcje leków w leczeniu bólu.
    11. Nadużywanie leków psychotropowych i nasennych u pacjenta z bólem.
    12. Painsomnia – bolesny sen.

    Autorzy opracowania: dr hab. n. med. i n. o. zdr. Jarosław  Woroń  Kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego,  Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii nr 1 Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie oraz  dr n.med. Magdalena Kocot- Kępska, EDPM, Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Zakład Badania i Leczenia Bólu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie