Dokładna ocena występowania bólu u chorych na nowotwór jest bardzo trudna.
Często dolegliwości bólowe występują już we wczesnych etapach choroby nowotworowej, a w jej fazie terminalnej ból pojawia się w większości chorób nowotworowych.
Działanie leków przeciwbólowych
ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE
Paracetamol
Paracetamol działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, nie działa przeciwzapalnie. Można stosowac go łacznie z NLPZ, metamizolem i opioidami. Jest często stosowany w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego. Jest lekiem bezpiecznym dla kobiet w ciąży i dzieci.
Maksymalna dobowa dawka u dorosłego to 4 gramy. W wyższych dawkach może uszkadzać wątrobę.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Grupa leków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Są powszechnie stosowane zarówno w uśmierzaniu bólu ostrego, jak i przewlekłego. Można podawać je łącznie z paracetamolem, metamizolem i opioidami. Należy uważać na objawy niepożądane – owrzodzenia żołądka, uszkodzenie nerek, wzrost ciśnienia tętniczego.
Bez porozumienia z lekarzem nie należy ich stosować dłużej niż 10 dni!
Metamizol
Działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, nie działa przeciwzapalnie. Można stosować go łącznie z NLPZ, paracetamolem i opioidami. Jest skuteczny w bólu kolkowym, np. kolce nerkowej, wątrobowej.
Dawka maksymalna u dorosłych to 5 gramów w ciągu doby.
SŁABE OPIOIDY
Tramadol
Lek ten posiada unikalny mechanizm działania Dostępne są dwie postaci tego leku:
- preparat krótko działający
- preparat o powolnym uwalnianiu substancji aktywnej (retard).
Na rynku dostępny jest w postaci tabletek, czopków, kropli oraz roztworu do iniekcji. Tramadol stosowany w monoterapii, jak również w połączeniu z paracetamolem czy NLPZ, jest skutecznym lekiem w zwalczaniu bólu o umiarkowanym natężeniu.
Maksymalna dobowa dawka to 400 mg.
Kodeina
Około 10% kodeiny ulega przemianie do morfiny i prawdopodobnie tylko ta część leku jest odpowiedzialna za efekty przeciwbólowe. Stosowana w bólu o umiarkowanym natężeniu. Najczęściej stosowana w połączeniu z paracetamolem lub kofeiną.
Maksymalna dawka dobowa to 240 mg.
Dihydrokodeina
Dostępna jest w formie tabletek o kontrolowanym uwalnianiu, przyjmowanych co 12 godzin. Stosowana w bólu o umiarkowanym stopniu natężenia.
Maksymalna dawka dobowa to 240 mg.
SILNE OPIOIDY
Morfina
Opioid stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Powinna być stosowana drogą doustną. Wygodną formą są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu, co pozwala na stosowanie leku 2 razy na dobę. Są dostępne także tabletki o szybkim uwalnianiu.
Nie powinna być stosowana u chorych z niewydolnymi nerkami.
Fentanyl
Lek opioidowy 100 razy silniejszy od morfiny. Może być stosowany przezskórnie w postaci plastrów (system transdermalny) lub w postaci szybko działających tabletek podjęzykowych, sprayów donosowych. Stosowany w bólu o dużym natężeniu (III stopień drabiny WHO).
Może być stosowany u chorych z niewydolnymi nerkami.
Buprenorifina
Lek opioidowy 70 razy silniejszy od morfiny. Jest dostępna w postaci tabletek podjęzykowych oraz plastrów (system transdermalny). Stosowana w bólu o dużym natężeniu (III stopień drabiny WHO).
Może być stosowana u chorych z niewydolnymi nerkami.
Oksykodon
Opioid stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Powinna być stosowany drogą doustną. Wygodną formą są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu, co pozwala na stosowanie leku 2 razy na dobę. Jest dostępna także forma leku o szybkim uwalnianiu. Jest szczególnie skuteczny w bólu trzewnym i neuropatycznym.
Oksykodon jest także dostępny w formie tabletek z naloksonem, do stosowania co 12 godzin
Tapentadol
Opioid stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Ma złożony mechanizm działania. Według zaleceń WHO preferowana jest droga doustna. Wygodną formą są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu, co pozwala na stosowanie leku 2 razy na dobę.
Jest szczególnie skuteczny w bólu neuropatycznym.
Metadon
Opioid stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Według zaleceń WHO preferowana jest droga doustna. Dostępny w postaci syropu do stosowania co 8 godzin.
Jest szczególnie skuteczny w bólu neuropatycznym.
Najczęstsze zespoły bólowe
Bóle głowy i twarzy
Ból w obrębie głowy i twarzy jest jedną z częstych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza. Chorzy odczuwający te bóle trafiają zwykle do lekarzy pierwszego kontaktu, neurologów, laryngologów i stomatologów.
Ból w chorobie nowotworowej
Dokładna ocena występowania bólu u chorych na nowotwór jest bardzo trudna. Często dolegliwości bólowe występują już we wczesnych etapach choroby nowotworowej, a w jej fazie terminalnej ból pojawia się u większości chorych.
Ból w narządzie ruchu
Najczęściej spotykanym rodzajem bólu przewlekłego są zespoły bólowe narządu ruchu towarzyszące takim schorzeniom jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie stawów, zmiany pourazowe, osteoporoza, układowe choroby tkanki łącznej czy nowotwory.
Ból przebijający w chorobie nowotworowej
Ból przebijający – ostry, przemijający ból, który przyjmuje postać napadów i nakłada się
na dotychczas istniejące, stałe dolegliwości towarzyszące danej chorobie. Dotyczy 40-60% chorych leczonych z powodu bólu nowotworowego.