Jak już wspomniano, ból jest nam potrzebny gdyż pełni rolę ostrzegawczo – jego wystąpienie jest dla nas sygnałem, że w naszym organizmie cos złego się dzieje.
Zdarza się jednak, że pozostaje zbyt długo i przestaje spełniać swą ostrzegawczą i ochronną rolę.
Przekształca się wówczas w ból przewlekły, który związany jest zazwyczaj z nadmierną wrażliwością nerwów w naszych tkankach obwodowych, ale także wynika ze zmian w naszym rdzeniu kręgowym i mózgu.
Wszystko dzieje się w naszym mózgu
Jak powstaje ból przewlekły ?
Jak może do tego dojść?
Aby spróbować odpowiedzieć na pytanie, jak powstaje ból przewlekły, wykorzystano badania na zwierzętach. Z tych eksperymentów wywnioskowano, że w odpowiedzi na bodziec zewnętrzny, powodujący wystąpienie bólu ostrego, u zwierząt dochodzi do zmian neuroplastycznych w mózgu. Neurony cały czas pracują − zwiększa się ich wrażliwość, obniża pobudliwość, a wszystko to w odpowiedzi na substancje chemiczne uwalniane z tkanek. Jednak, gdy po jakimś czasie ból ostry mija, wszystkie zmiany, które zaszły w mózgu, również ustępują.
Jednak, niekiedy czas działania bodźca bólowego przedłuża się. Wówczas mogą powstać nie tylko zmiany obejmujące działanie neuronów (zmiany czynnościowe), ale też zmiany struktury naszego mózgu. Czym są takie zmiany strukturalne? Mogą obejmować m.in. obkurczanie się neuronów, namnażanie się lub zanik niektórych komórek nerwowych.
Może się wówczas zdarzyć, że dotychczas działające leki przeciwzapalne lub zabiegi fizykalne, które uśmierzały Twój ból mięśniowo-szkieletowy, przestają spełniać swą rolę, a bardziej skuteczne okazują się leki przeciwdepresyjne.
Powodem jest mechanizm powstawania bólu − zmiany pojawiają się w ośrodkowym układzie nerwowym i to właśnie te leki, które mogą wpłynąć na funkcje Twojego mózgu mogą okazać się najlepsze.
Być może zastanawiasz się, dlaczego akurat u Ciebie ból ostry przekształcił się w ból przewlekły.
Tak naprawdę, proces powstawania bólu przewlekłego jest sprawą indywidualną i zależy od wielu czynników. Oprócz indywidualnych cech Twojego układu nerwowego można wymienić tu czynniki genetyczne, środowiskowe i psychologiczne (m.in. ogólny stan zdrowia, występowanie lęku lub depresji, stres, skłonność do katastrofizowania, czy negatywne przekonania na temat bólu).
Nie bez znaczenia są także czynniki związane z Twoim bólem − jego nasilenie, stopień uszkodzenia tkanek, czas trwania dolegliwości bólowych.
To dlatego możemy odczuwać ból mimo braku jego zewnętrznej przyczyny lub braku uszkodzenia ciała. Ten mechanizm powstawania bólu jest prawdopodobnie związany z dolegliwościami, jakie odczuwa się w fibromialgii. Dużą rolę odgrywają tu zmiany strukturalne w obrębie układu nerwowego, co może przejawiać się wydłużeniem czasu trwania oraz nasilenia bólu, a także nadwrażliwością na bodźce zewnętrzne, często nieadekwatną do siły działania tego bodźca. Bodziec, który przez osobę zdrową nie jest interpretowany jako bólowy, osobie z fibromialgią sprawia ból.
W wyniku tych dysfunkcji układu nerwowego możemy odczuwać ból długo po wypadku, czy interwencji chirurgicznej, choć obiektywnie dawno powinno przestać nas boleć. Przykładem takich odczuć są bóle fantomowe, które mogą wystąpić po chirurgicznym usunięciu kończyny. Pomimo jej fizycznego braku, odczuwane są doznania bólowe spowodowane uszkodzeniem na poziomie nerwu. Wystąpienie tego rodzaju bólu wyjaśnia się m.in. tzw. ośrodkową pamięcią schematu ciała. Prościej mówiąc, pamięć o bólu danej części ciała zakodowana jest w korze mózgowej. Obszary kory mózgowej, które reprezentują określoną część ciała nie zdążyły się przeorganizować po przeprowadzonej interwencji chirurgicznej. To dlatego w jakiś czas po zabiegu nasz układ nerwowy może generować ból nieistniejącego fragmentu ciała.
Podobnie w przypadku bólów głowy zwanych migrenami. Choć przyczyny ich występowania nie zostały dokładnie poznane, w ich powstawaniu bardzo ważną rolę odgrywa zmiana aktywności układu nerwowego, a także układu naczyniowego. Są to zatem kolejne przykłady potwierdzające, że doznania bólowe są subiektywne. Występują, choć brak jest widocznej, zewnętrznej przyczyny.
Dlaczego ważna jest wiedza o roli mózgu w radzeniu sobie z bólem?
Ból jest najczęstszym objawem chorobowym, towarzyszącym nam od najmłodszych lat. Spełnia rolę ostrzegawczo-obronną – jest sygnałem, że coś złego dzieje się w organizmie.
Zgodnie z aktualną definicją bólu Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu (ang. International Association for the Study od Pain, IASP) ból jest przykrym doznaniem, związanym z aktualnie występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek, z komponentą czuciową, emocjonalną, poznawczą oraz socjalną.
Na czym polega błędne koło bólu?
Wyobraź sobie, że Twój organizm jest jak skomplikowana maszyna, składająca się z wielu połączonych ze sobą mechanizmów.
Gdy każdy z nich funkcjonuje poprawnie, pozwala Ci to dobrze funkcjonować – możesz swobodnie poruszać się i uczestniczyć w aktywnościach, które sprawiają Ci przyjemność.
Spełniasz się w życiu zawodowym i prywatnym. Na co dzień jesteś w dobrym nastroju i wierzysz, że sprostasz wymaganiom codzienności. Niestety, gdy zmagasz się z bólem przewlekłym, Twoje życie wygląda tak, jakby jeden z tych mechanizmów był skorodowany.
