Klasyfikacja
bólu
KLASYFIKACJA WEDŁUG CZASU TRWANIA
Ból ostry – normalna, przewidywalna reakcja fizjologiczna na szkodliwy bodziec chemiczny, termiczny lub mechaniczny związany z zabiegiem operacyjnym, urazem lub ostrym schorzeniem.
Powstaje w wyniku podrażnienia receptorów obwodowych przez bodźce nocyceptywne. Ma jasno określoną przyczynę i oczywistą funkcję ostrzegawczo-obronną.
Uczy unikania sytuacji, które mogą skutkować uszkodzeniem tkanek i zagrażających życiu, informuje o rozpoczynającej się chorobie, sygnalizuje potrzebę poszukiwania pomocy medycznej i podjęcia leczenia, unieruchamia uszkodzone lub chore miejsce ciała, stwarzając warunki do naturalnego gojenia tkanek.
Towarzyszy mu pobudzenie układu autonomicznego – reakcja walki lub ucieczki, przyspieszenie tętna i oddechu, wzrost ciśnienia tętniczego.
Ból przewlekły – ból bez oczywistej biologicznej wartości, który trwa dłużej niż normalny czas gojenia tkanek (zwykle 3 miesiące).
Jest wynikiem procesów neuroplastyczności czynnościowej i strukturalnej. W przeciwieństwie do bólu ostrego, ból przewlekły nie ma funkcji ostrzegawczo-obronnej.
Może towarzyszyć chorobie przewlekłej (np. polineuropatia w cukrzycy, nowotwór) lub może wynikać jedynie ze zmian strukturalnych neuroplastycznych (np. ból po amputacji, przetrwały ból pooperacyjny) jako niezależne schorzenie.
Ból przewlekły może się rozwinąć po epizodzie bólu ostrego i trwać pomimo wygojenia tkanek.
Nie towarzyszy mu pobudzenie układu współczulnego.
Klasyfikacja bólu ze względu na mechanizm powstawania:
Ból receptorowy (nocyceptywny) – powstaje w wyniku podrażnienia nocyceptorów w obwodowych zakończeniach nerwowych włókien A delta i C. Czynnikami drażniącymi są czynniki mechaniczne (np. ucisk), czynniki chemiczne (np. kwasy) oraz termiczne (ciepło, zimno).
Ból zapalny – powstaje w wyniku działania czynnika uszkadzającego, pochodzącego z reakcji immunologicznej lub stanu zapalnego, i następowych procesów sensytyzacji obwodowych zakończeń nerwowych.
Ból neuropatyczny – powstaje w wyniku bezpośredniego uszkodzenia lub choroby dotyczącej somatosensorycznej części układu nerwowego obwodowego lub ośrodkowego
Ból nocyplastyczny (funkcjonalny, dysfunkcyjny) – powstaje mimo braku wyraźnych dowodów na rzeczywiste lub zagrażające uszkodzenie tkanek lub dowodów na chorobę lub uszkodzenie somatosensorycznego układu nerwowego, które mogłyby powodować ból (np. fibromialgia, zespół jelita drażliwego, atypowy ból twarzy).
Ból receptorowy uważany jest za rodzaj bólu fizjologicznego, natomiast ból zapalny, neuropatyczny czy nocyplastyczny uważany jest za ból patologiczny, zwykle o charakterze przewlekłym. Wiadomo obecnie, iż u jednego pacjenta mogą współistnieć różne patomechanizmy bólu.
Klasyfikacja bólu ze względu na miejsce powstawania:
ból somatyczny – kostny i z tkanek miękkich
ból trzewny – z narządów wewnętrznych klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy. Ból trzewny jest opisywano jako tępy, męczący, jest słabiej zlokalizowany niż somatyczny, często ma charakter bólu rzutowanego, powoduje także pobudzenie układu autonomicznego.
Klasyfikacja bólu według etiologii:
ból nienowotworowy
ból u chorego na nowotwór – ma charakter złożony, a w jego powstawanie zaangażowane są mechanizmy bólu receptorowego, zapalnego, nocyplastycznego i neuropatycznego.
Klasyfikacja bólu według miejsca odczuwania:
zlokalizowany – ograniczony, dający się dobrze zlokalizować w określonej okolicy ciała
wielomiejscowy – występujący w 8-10 różnych lokalizacjach na ciele
uogólniony – odczuwany w przynajmniej 4 z pięciu obszarów ciała (4 kwadranty ciała i osiowo)
