Podstawową metodą leczenia bólu u chorego na nowotwór jest stosowanie leków przeciwbólowych, zgodnie ze światowym standardem leczenia przeciwbólowego opracowanym w 1986r przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
Wytyczne te nazywane są schematem WHO lub trójstopniową drabiną analgetyczną. Dzięki schematom terapii zaproponowanym przez WHO, nawet 80-90% pacjentów może być skutecznie leczona przeciwbólowo.
Leczenie bólu w chorobie nowotworowej
Schemat postępowania zgodnie z trójstopniową drabiną analgetyczną WHO.
1. Jeżeli odczuwasz ból o niewielkim natężeniu (NRS 1-4) – zastosuj nieopioidowe leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, metamizol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ketoprofen, ibuprofen, naproksen).
2. Jeżeli ból się nasila lub wyjściowo wynosi NRS 4-6- zastosuj opioidy z 2 stopnia WHO (tramadol, kodeina, dihydrokodeina) i kontynuuj nieopioidowe leki przeciwbólowe.
3. Jeśli natężenie bólu nadal wynosi >3 w skali NRS, ból nasila się pomimo leczenia lub wyjściowo jest silny (NRS 7-10) – należy zastosować opioidy z 3 stopnia drabiny WHO (morfina, fentanyl, oksykodon, buprenorfina, tapentadol, metadon) i kontynuować nieopioidowe leki przeciwbólowe.
4. Na każdym etapie zaleca się łączenie leków przeciwbólowych z innymi lekami (koanalgetykami), wzmacniającymi ich działanie.
Farmakoterapia zawsze powinna być dobierana indywidualnie. Często, aby uzyskać lepszą kontrolę bólu, stosuje się kombinacje leków o różnych mechanizmach działania, np. NLPZ i opioidy.
Lekarz dokona wyboru leku w oparciu o rozpoznanie bólu, jego nasilenie, Twoje preferencje, dotychczas stosowane leczenie przeciwbólowe, objawy niepożądane, które wystąpiły w przeszłości.
Ważne jest również uwzględnienie interakcji między proponowanym lekiem, a tymi zażywanymi przez Ciebie z powodu innych chorób.
Stosowanie leków przeciwbólowych powinno być oparte o zasady Światowej Organizacji Zdrowia WHO:
- Leki należy stosować drogą doustną, a jeśli to nie jest możliwe to każdą drogą, która zapewnia dobrą kontrolę bólu i jest akceptowalna przez chorego.
- Leki należy podawać w stałych odstępach czasowych („wg zegara”) tak, aby utrzymać analgetyczne stężenie leku w surowicy krwi i stały efekt przeciwbólowy.
- Lek przeciwbólowy i jego dawka powinny być dobierane indywidualnie dla każdego chorego i rodzaju bólu.
- Najlepiej, jeśli pierwsza i ostatnia dawka leku w ciągu dnia jest skorelowana z czasem pobudki i kładzenia się spać pacjenta.
- Zalecenia powinny być przygotowane w formie pisemnej i powinny zawierać nazwy leków, wskazanie do użycia, dawkę i odstępy między dawkami.
- Pacjenta i rodzinę należy poinformować o możliwych działaniach niepożądanych przepisanych leków.
Pamiętaj! Nie należy obawiać się zwiększenia dawki opioidowego leku przeciwbólowego do maksymalnej, ponieważ właściwa dawka terapeutyczna to taka, która skutecznie uśmierza ból, a ewentualne objawy niepożądane (np. zaparcia) są łagodne i akceptowane przez Ciebie.
Najczęstsze zespoły bólowe
Bóle głowy i twarzy
Ból w obrębie głowy i twarzy jest jedną z częstych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza. Chorzy odczuwający te bóle trafiają zwykle do lekarzy pierwszego kontaktu, neurologów, laryngologów i stomatologów.
Ból w chorobie nowotworowej
Dokładna ocena występowania bólu u chorych na nowotwór jest bardzo trudna. Często dolegliwości bólowe występują już we wczesnych etapach choroby nowotworowej, a w jej fazie terminalnej ból pojawia się u większości chorych.
Ból w narządzie ruchu
Najczęściej spotykanym rodzajem bólu przewlekłego są zespoły bólowe narządu ruchu towarzyszące takim schorzeniom jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie stawów, zmiany pourazowe, osteoporoza, układowe choroby tkanki łącznej czy nowotwory.
Ból przebijający w chorobie nowotworowej
Ból przebijający – ostry, przemijający ból, który przyjmuje postać napadów i nakłada się
na dotychczas istniejące, stałe dolegliwości towarzyszące danej chorobie. Dotyczy 40-60% chorych leczonych z powodu bólu nowotworowego.