CZYM SĄ PRAKTYKI UMYSŁ-CIAŁO?

Praktyki umysł-ciało to działania zdefiniowane przez skupienie się na interakcjach między mózgiem/umysłem, ciałem i zachowaniem oraz ich celem jest poprawa dobrostanu i jakości życia, z możliwymi korzyściami zdrowotnymi (Garland i in., 2019).

Niektóre z tych praktyk obejmują ruchy ciała (np. techniki takie jak pilates, tai chi, joga, terapia tańcem), kontrolowane oddychanie (np. hipnoza, medytacja, joga) i/lub dotyk terapeutyczny. Wspólnym elementem tych praktyk jest praca ze zdolnością mózgu i umysłu do modulowania funkcjonowania fizycznego lub percepcji ciała i promowania lepszego zdrowia. Część z tych praktyk wiąże się z doświadczeniem nietypowego stanu świadomości (np. stan transu) (Timmermann i in., 2023), czy stan ten jest wyraźnym narzędziem interwencji (np. hipnoza, medytacja) lub raczej produkt uboczny, który terapeuta może zastosować lub nie (np. terapia sztuką, obrazowanie z przewodnikiem, joga). Praktyki te są zazwyczaj podawane lub nauczane przez przeszkolonego lekarza, który zachęca do samodzielnej praktyki, ponieważ można je wykorzystać do udoskonalenia repertuaru strategii leczenia objawów i samoopieki. Co ważne, choć powszechnie uznaje się, że potencjalne korzyści praktyk umysł-ciało w zakresie poprawy ogólnego dobrostanu, zalecenia dotyczące ich wdrożenia w praktyce klinicznej muszą opierać się na wykazanej skuteczności, a w idealnym przypadku na empirycznie popartych teoriach interakcji umysł-ciało.

MECHANIZMY DZIAŁANIA PRAKTYK UMYSŁ-CIAŁO

Istnieją dwa główne podejścia do ustalenia mechanizmów praktyk ciało-umysł w leczeniu bólu. Jeden skupia się na badaniu procesów zachodzących w samej interwencji umysł-ciało i ma na celu zapewnienie szerszych ram koncepcyjnych wyjaśniających, w jaki sposób interwencja może wywołać różnorodne skutki, w tym poprawę bólu. Drugi koncentruje się na docelowych skutkach bólu, zapewniając uzupełniające pomiary istotne dla podstawowych procesów związanych z bólem (np. nocyceptywna aktywność fizjologiczna, stan zapalny) w celu oceny trafności kryterium, wykraczającej poza samoopisy dotyczące złagodzenia bólu. Naukowe zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw skutków praktyk umysł-ciało jest w powijakach, ale na kilku frontach poczyniono znaczące postępy.

Biorąc pod uwagę różnorodność praktyk umysł-ciało, prawdopodobnie żadna pojedyncza, jednocząca teoria naukowa nie wyjaśni wszystkich możliwych skutków dla zdrowia. Wiele podejść obejmuje skupienie uwagi na doznaniach lub ruchach ciała, w tym na oddychaniu, zaangażowanie funkcji wykonawczych mózgu leżących u podstaw metaświadomości treści mentalnych oraz kultywowanie nieoceniającej postawy charakterystycznej dla podejść opartych na uważności lub innych praktyk kontemplacyjnych (Timmermann i in., 2023). Coraz liczniejsze dowody sugerują, że praktyki te mogą powodować poprawę autonomicznych i hormonalnych reakcji na stres, aktywności immunologicznej, zapalnej i epigenetycznej oraz regulacji telomerazy, przy czym zmiany obserwowane w morfologii i funkcjonowaniu mózgu pojawiają się podczas intensywnej lub długotrwałej praktyki (Muehsam i in. in., 2017).

Jednym ze sposobów, który był badany bardziej szczegółowo przez kilka dziesięcioleci, jest hipnoza. Do leczenia bólu zaadaptowano specjalne techniki, które są poparte badaniami eksperymentalnymi badającymi podstawowe mechanizmy. Metaanaliza dostarczyła mocnych dowodów na to, że hipnoza zmniejsza percepcję ostrego bólu i reakcje fizjologiczne wywołane bodźcami nocyceptywnymi (Thompson i in., 2019) (Fernandez, Urwicz, Vuilleumier i Berna, 2022). Badania obrazowania funkcjonalnego wykazały, że hipnoza angażuje obszary mózgu leżące u podstaw systemów kontroli wykonawczej i może modulować reakcje mózgu na bodźce bólowe (Landry, Lifshitz i Raz, 2017). W populacjach pacjentów z bólem przewlekłym przeprowadzono mniej badań mechanistycznych, ale dostępne dowody wskazują na interesujące efekty modulacyjne w sieci kortykolimbicznej, system funkcjonalny powiązany z emocjonalnymi/motywacyjnymi aspektami bólu i przyczyniający się do jego przewlekłości (Bicego, Rousseaux, Faymonville, Nyssen i Vanhaudenhuyse, 2022). Badania te dostarczają wiarygodnych, mechanistycznych dowodów na to, że praktyki ciała umysłu, a w szczególności hipnoza, mogą pomóc w leczeniu przewlekłego bólu.

DOWODY KLINICZNE NA KORZYŚĆ PRAKTYK UMYSŁ-CIAŁO W BÓLU PRZEWLEKŁYM

Istnieje duże pragmatyczne zastosowanie praktyk umysł-ciało w celu samodzielnego radzenia sobie z bólem, pomimo ograniczonych dowodów potwierdzających korzyści (Lee, Crawford i Hickey, 2014). Można jednak podkreślić istotną zmienność dostępnych dowodów, w zależności od konkretnej terapii objętej analizą i leczonego stanu bólowego, co szczegółowo opisano poniżej.

Tutaj pokrótce przedstawimy niektóre z najbardziej zweryfikowanych technik jako ilustrację dostępnych badań i nie mając na celu wyczerpania. Hipnoza, medytacja i joga mają najsilniejsze poparcie naukowe wśród praktyk ciała i umysłu w leczeniu przewlekłego bólu. Badania wykazały, że w porównaniu ze standardową opieką hipnoza może zapewnić znaczną ulgę w bólu, zarówno u dorosłych (Langlois i in., 2022; Milling, Valentine, LoStimolo, Nett i McCarley, 2021; Pathak, Sharma i Jensen, 2020 ) i pediatrycznych (Tome-Pires i Miro, 2012). Istnieją dowody na średnio duży wpływ zarówno na nasilenie bólu, jak i jego wpływ na pacjentów chorych na nowotwór (Sheinfeld Gorin i in., 2012), a także na intensywność bólu i funkcjonowanie u dorosłych z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego (Selfe i Innes, 2009). Warto zauważyć, że istnieją wstępne dowody na to, że format grupowy może być skutecznym systemem nauczania hipnozy w leczeniu bólu przewlekłego (McKernan i in., 2022). Istnieją również mocne dowody na krótkotrwałą skuteczność i umiarkowane dowody na długoterminową skuteczność jogi w leczeniu przewlekłego bólu krzyża (Anheyer, Haller, Lauche, Dobos i Cramer, 2022), a także wpływ na częstotliwość i intensywność ćwiczeń jogi. napięciowe bóle głowy (Anheyer, Klose, Lauche, Saha i Cramer, 2020). Istnieją pewne dowody niskiej jakości na to, że medytacja uważności wiąże się z niewielkim zmniejszeniem bólu (Hilton i in., 2017), który przynajmniej w przypadku bólu krzyża jest krótkotrwały (Schmidt i Pilat, 2023). Systematyczny przegląd i metaanaliza praktyk umysł-ciało u pacjentów z przewlekłym bólem podczas terapii opioidami wykazała umiarkowaną do dużej poprawę wielkości efektu w wynikach leczenia bólu podczas medytacji i hipnozy (Garland i in., 2019). W niedawnym systematycznym przeglądzie badań dotyczących praktyk ciała i umysłu w leczeniu fibromialgii znaleziono dane niskiej jakości dotyczące korzystnego wpływu na ból w porównaniu ze zwykłą opieką (Theadom, Cropley, Smith, Feigin i McPherson, 2015). Odkrycia wykazały bardzo niską jakość danych naukowych dotyczących terapii biofeedbackiem, relaksacji i terapii ruchowych oraz braku korzyści w zakresie uważności w porównaniu ze zwykłą opieką kontrolną dla określonych grup pacjentów. Ogólnie rzecz biorąc, wielkość efektu w zakresie redukcji bólu mieści się w najlepszym razie w średnim zakresie (Theadom i in., 2015). , 2019).

Należy podkreślić ważne zastrzeżenia, które wiążą się z wyzwaniami metodologicznymi i optymalizacją (patrz Tworzenie arkuszy informacyjnych i ocena dowodów dotyczących zintegrowanego podejścia do leczenia bólu). Jakość metodologiczna badań może być problematyczna (np. mała wielkość próby) lub być zgłaszana jako taka (np. prośba o całkowite zaślepienie lub kontrolę placebo, jak w badaniach harmonizacyjnych, chociaż może to nie być w pełni odpowiednie (Hohenschurz-Schmidt i in., 2023)). W przypadku wielu podejść umysł-ciało nadal potrzebne są wysokiej jakości dane kliniczne, aby określić skuteczność i możliwość uogólnienia w różnych populacjach pacjentów z bólem przewlekłym. Należy jednak pamiętać, że brak dowodu skuteczności w odniesieniu do określonego kryterium (np. intensywności bólu) nie jest dowodem nieskuteczności w skali globalnej. Na podstawie tych dowodów można zalecić różne techniki ciała i umysłu w leczeniu bólu.

KIM SĄ PRAKTYCY?

Różne osoby można przeszkolić w stosowaniu praktyk umysł-ciało. W większości krajów tytuły osób praktykujących umysł i ciało nie są chronione (np. każda osoba może nazywać siebie „hipnoterapeutą” lub „trenerem uważności”).

Następuje stopniowy rozwój standardów praktyki, nauczania uniwersyteckiego i stowarzyszeń zawodowych ustalających rygorystyczne kryteria praktyki. Zalecenia etyczne tych stowarzyszeń pracowników służby zdrowia nakazują lekarzom pozostawanie w obszarze szkolenia i wiedzy specjalistycznej (np. kodeks etyczny Międzynarodowego Towarzystwa Hipnozy). W związku z tym jedynie praktycy posiadający wiedzę na temat bólu przewlekłego powinni leczyć tych pacjentów praktykami umysł-ciało. Stanowi to wysoki standard, gdyż w zależności od regionu znalezienie np. terapeuty jogi posiadającego specjalistyczną wiedzę na temat bólu przewlekłego może być trudne. Niemniej jednak celem opieki integracyjnej jest praca na takim poziomie wspólnej wiedzy specjalistycznej lub stopniowe jej budowanie w drodze dyskusji skupionych na pacjencie.

Wreszcie, chociaż praktyki umysłu i ciała są uważane za bezpieczne na całym świecie, jeśli są praktykowane przez dobrze wyszkolonych pracowników służby zdrowia, istnieje pewne potencjalne ryzyko obrażeń w przypadku praktyk wymagających wysiłku fizycznego (np. pozycji jogi). W ostatnich latach omawiano także zagrożenia dla zdrowia psychicznego związane z interwencjami uważności (Britton, Lindahl, Cooper, Canby i Palitsky, 2021), chociaż nie w konkretnym kontekście terapii bólu.