DEFINICJE I STATUS QUO

Cyfrowa terapia (DTx) („oprogramowanie jako wyrób medyczny”[1]) została zdefiniowana przez Digital Therapeutics Alliance (DTA) jako „oparte na dowodach interwencje terapeutyczne, które są napędzane przez wysokiej jakości oprogramowanie w celu leczenia, zarządzania lub zapobiegania chorobą lub zaburzenie. Stosuje się je niezależnie lub w połączeniu z lekami, urządzeniami lub innymi terapiami w celu optymalizacji opieki nad pacjentem i wyników zdrowotnych” [24].

W przypadku bólu DTx zazwyczaj wykorzystuje oprogramowanie do rejestrowania percepcji bólu i sygnałów fizjologicznych (np. częstości akcji serca lub natlenienia krwi) lub do zarządzania problemami zdrowotnymi związanymi z bólem, takimi jak sen czy nastrój [14]. Aplikacje na smartfony lub online mogą zapewniać treści specyficzne dla leczenia, w tym programy edukacyjne lub oparte na wiedzy psychologicznej, lub interakcję z chatbotami [2,20]. Urządzenia ubieralne mogą służyć do kontrolowania różnych parametrów stylu życia związanych z redukcją bólu, takie jak ćwiczenia i stres [8,20,21]. Coraz popularniejszym typem DTx, który jest bardzo obiecujący w leczeniu bólu, jest immersyjna rzeczywistość wirtualna (VR), której pionierem był Hoffman i współpracownicy w celu kontroli ostrego bólu podczas opatrywania ran u pacjentów z oparzeniami [9]. Od tego czasu zastosowania VR wykazały dużą skuteczność w leczeniu ostrego bólu oraz jako leczenie wspomagające bólu oparzeniowego i innych bolesnych procedur medycznych [6,12,22,23]. Niedawno VR pojawiła się jako samodzielna metoda leczenia, która może przynieść długotrwałą ulgę w przewlekłym bólu, takim jak ból krzyża [4] lub endometrioza [15]. Obietnica VR i innych DTx w zakresie zapewnienia realnych dodatków lub alternatyw dla opcji farmakologicznych podatnych na skutki uboczne znajduje odzwierciedlenie w niedawnym pierwszym zatwierdzeniu przez FDA urządzenia VR do leczenia bólu przewlekłego [3,4,16].

POTENCJALNE KORZYŚCI DLA ZDROWIA 

Jak stwierdził Keefe i wsp. dziesięć lat temu [13], DTx może na kilka sposobów poprawić kliniczne wyniki leczenia bólu [6,12,22,23]. Należą do nich metody oparte na rozproszeniu uwagi, przy czym większe efekty leczenia zaobserwowano w przypadku zaawansowanego technologicznie immersyjnego DTx wykorzystującego wiele bodźców zmysłowych (dotykowych, dźwiękowych, wizualnych); poprzez działanie na wzorce ruchu związane z bólem (np. w przewlekłych schorzeniach bólowych z wyraźną kinezjofobią); oraz poprzez symulację ruchu unikanych lub brakujących części ciała (np. CRPS lub ból fantomowy kończyn) w bezpiecznych (wirtualnych) środowiskach. Dodatkowo DTx może mieć bezpośrednie działanie neuromodulujące [6,22], jak również pośredni wpływ na ból poprzez poprawę nastroju [12,23]. Wykorzystanie możliwości DTx do promowania przestrzegania zasad leczenia i indywidualizacji [20], DTx można zintegrować z interwencjami behawioralnymi opartymi na dowodach, aby zapewnić bardziej wciągającą i bazującą na doświadczeniu interwencję przeciwbólową. Podejście to może zwiększyć skuteczność i długoterminowe korzyści takich interwencji [13] oraz obniżyć koszty i poprawić dostęp do opieki [17].

Obecnie DTx są stosowane głównie jako samodzielne interwencje, często poszukiwane przez samych pacjentów, a granica z zastosowaniami w zakresie dobrego samopoczucia często się zaciera. Praktycy mogą czasami polecać indywidualne DTx lub wykorzystywać je do dostarczania cyfrowych arkuszy ćwiczeń lub treści edukacyjnych. Stosowanie telezdrowia, kolejnego cyfrowego podejścia do leczenia bólu, zostało przyspieszone przez pandemię COVID-19 [10] i nadal jest stosowane jako zamiennik opieki osobistej [18]. Jednakże w przypadku zintegrowanych modeli leczenia bólu DTx i inne narzędzia cyfrowe mają potencjał do wykorzystania jako zintegrowane elementy leczenia obok opieki osobistej, jako platformy, na których pacjenci mogą wchodzić w interakcję z świadczeniodawcami lub doświadczyć wzajemnego wsparcia, monitorować postępy pacjenta i wspierać samodzielne leczenie po zakończeniu terapii indywidualnej. Dalej, Elektroniczna dokumentacja medyczna jest ważna dla ujednolicenia opieki między świadczeniodawcami, szczególnie w placówkach interdyscyplinarnych. Wraz z rozwojem technologii DTx zaczynają wpływać na opiekę kliniczną, badania i politykę zdrowotną [11].

POTENCJALNE PROBLEMY I PRZYSZŁE POTRZEBY

W USA i Europie DTx podlega coraz większym regulacjom, a pierwsze zastosowania związane z bólem zostały już zatwierdzone do przepisywania i refundacji [11]. Rozporządzenie wprowadziło również wyższe standardy naukowej oceny DTx w drodze badań klinicznych [25], mając na celu poprawę bazy dowodowej dotyczącej DTx.

W badaniach naukowych gromadzenie danych za pośrednictwem aplikacji na smartfony i urządzeń do noszenia daje nadzieję na uzyskanie wielkoskalowych i gęstych danych ze świata rzeczywistego. Może to nie tylko zwiększyć wykonalność dużych badań klinicznych [19], ale analiza takich zbiorów danych może również poprawić naukowe zrozumienie indywidualnych różnic w bólu i interwencjach. Twórcy aplikacji i lekarze będą następnie starali się wykorzystać te informacje do personalizacji opieki dla poszczególnych osób. Firmy farmaceutyczne są również bardzo aktywne w obszarze DTx, na przykład badając możliwości zwiększenia przestrzegania zaleceń lekarskich [7]. Czas pokaże, czy wysiłki te będą również promować integrację z opieką niefarmakologiczną.

Pomimo szybkiego i obiecującego rozwoju istnieją wyzwania związane z powszechnym stosowaniem rozwiązań technologicznych w opiece zdrowotnej, w tym alokacją zasobów, kwestiami etycznymi (w tym prywatnością i bezpieczeństwem danych), zarządzaniem, rozwojem e-umiejętności i kulturą przyjazną technologii [5].

W leczeniu bólu, podobnie jak w innych obszarach chorób przewlekłych, potencjał personalizacji, poprawy dostępności i lepszej opieki jest znaczący. Aby jednak DTx i inne rozwiązania cyfrowe mogły zostać skutecznie zintegrowane z opieką osobistą, w dalszym ciągu konieczne są wspólne wysiłki programistów, podmiotów świadczących opiekę zdrowotną, badaczy i decydentów.