Ból jest nam potrzebny, gdyż pełni funkcję ostrzegawczą w organizmie. Lecz gdy pozostaje zbyt długo przestaje spełniać swą ostrzegawczą i ochronną rolę.
Przekształca się wówczas w ból przewlekły, który związany jest zazwyczaj z nadmierną wrażliwością nerwów w naszych tkankach obwodowych, ale także wynika ze zmian w naszym rdzeniu kręgowym i mózgu.
Aby spróbować odpowiedzieć na pytanie, jak powstaje ból przewlekły, wykorzystano badania na zwierzętach.
Z tych eksperymentów wywnioskowano, że w odpowiedzi na bodziec zewnętrzny, powodujący wystąpienie bólu ostrego, u zwierząt dochodzi do zmian neuroplastycznych w mózgu.
Neurony cały czas pracują – zwiększa się ich wrażliwość, obniża pobudliwość, a wszystko to w odpowiedzi na substancje chemiczne uwalniane z tkanek. Jednak, po jakimś czasie ból ostry mija, wszystkie zmiany i wszystkie zmiany jakie zaszły w mózgu również ustępują.
Niekiedy czas działania bodźca bólowego przedłuża się. Wówczas mogą powstać nie tylko zmiany obejmujące działania neuronów (zmiany czynnościowe), ale też zmiany struktury naszego mózgu.
Czym są takie zmiany strukturalne? Mogą obejmować m.in. obkurczanie się neuronów, namnażanie się lub zanik komórek nerwowych.
Może się wówczas zdarzyć, że dotychczas działające leki przeciwzapalne lub zabiegi fizykalne, które uśmierzały ból mięśniowo-szkieletowy, przestają spełniać swoją rolę, a bardziej skuteczne okazują się leki przeciwdepresyjne.
Powodem jest mechanizm powstawania bólu – zmiany pojawiają się w ośrodkowym układzie nerwowym i to właśnie te leki, które wpływają na funkcje Twojego mózgu mogą okazać się najlepsze.
dr n.med. Magdalena Kocot- Kępska
Zasady leczenia bólu przewlekłego
Leczenie bólu przewlekłego powinno przebiegać wielokierunkowo. Do dyspozycji mamy metody farmakologiczne, leczenie fizykalne i rehabilitację, neuromodulację, metody psychologiczne, a w wybranych przypadkach także techniki inwazyjne.
Niezmiernie ważne jest zapewnienie Pacjentowi troskliwej i wszechstronnej opieki oraz każdorazowe wyjaśnienie i uzyskanie akceptacji wybranej metody leczenia.
1. Farmakoterapia
Farmakoterapia zawsze powinna być dobierana indywidualnie. To, co pomoże Tobie, innej osobie nie musi pomóc, a wręcz może zaszkodzić. Wybór leku musi być dokonywany w oparciu o właściwe rozpoznanie, a także stosowane dotychczas leczenie przeciwbólowe. Lekarz powinien uwzględnić ewentualne objawy niepożądane, które pojawiały się w trakcie poprzednich zastosowań danego preparatu lub leków z danej grupy. Ważną rolę odgrywa także uwzględnienie możliwości interakcji proponowanych leków z pozostałymi preparatami, zażywanymi przez chorego z powodu innych chorób. Często, aby uzyskać skuteczną kontrolę bólu lekarz stosuje się kombinację leków o różnych mechanizmach działania. Są one dostępne również w postaci gotowych preparatów zawierających połączenie 2 lub więcej składników.
2. Leczenie fizykalne i rehabilitacja
Fizykoterapia jest metodą wspomagającą stosowaną w terapii bólu. Najpopularniejsze metody leczenia fizykalnego to: termoterapia (ciepło), krioterapia (zimno), laseroterapia, elektroterapia, techniki manualne, wyciąg leczniczy, kinezyterapia. Metody te – zastosowane w odpowiedni sposób – mogą u niektórych pacjentów poprawić jakość życia i sprawność ruchową.
3. Neuromodulacja
Zabiegi neuromodulacyjne mają na celu pobudzenie systemów przeciwbólowych. Obecnie stosowanych jest kilka metod neuromodulacji: przezskórna elektrostymulacja nerwów (TENS), stymulacja nerwów obwodowych, akupunktura i wibracja. Neuromodulacja należy do metod wspomagających leczenie bólu i poprzez uaktywnienie mechanizmów hamujących odczuwanie bólu może zmniejszyć dolegliwości bólowe i poprawić jakość życia pacjenta z bólem przewlekłym.
4. Psychologiczne metody terapii
Czynniki psychologiczne mają duży wpływ na odczuwanie bólu, a także skuteczność jego leczenia. Dlatego też każdy chory z przewlekłym bólem powinien mieć możliwość skorzystania z profesjonalnej pomocy psychologicznej, dzięki której można wpływać na emocjonalny aspekt doznań bólowych. Spośród metod psychologicznych, które mogą być skuteczne jako techniki wspomagające w leczeniu bólu przewlekłego, najczęściej wykorzystywane są: terapia poznawcza, terapia behawioralna, techniki relaksacyjne oraz hipnoterapia.
5. Metody inwazyjne
Inwazyjne metody leczenia bólu powinny być zlecane i wykonywane wyłącznie przez doświadczonych specjalistów w ściśle określonych przypadkach.
Istnieje wiele takich sposobów: od blokad poszczególnych nerwów, poprzez dokanałowe podawanie leków (np. znieczulenie zewnątrzoponowe podczas porodu), aż po zabiegi neurodestrukcyjne (termolezja, neuroliza) i neurochirurgiczne. Współczesna medycyna oferuje coraz więcej sposobów leczenia bólu. Dzięki temu może przynosić ulgę osobom cierpiącym z powodu różnego rodzaju dolegliwości.
Niektóre rodzaje bólu przewlekłego
Bóle głowy i twarzy
Ból w obrębie głowy i twarzy jest jedną z częstych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza. Chorzy odczuwający te bóle trafiają zwykle do lekarzy pierwszego kontaktu, neurologów, laryngologów i stomatologów.
Ból w chorobie nowotworowej
Dokładna ocena występowania bólu u chorych na nowotwór jest bardzo trudna. Często dolegliwości bólowe występują już we wczesnych etapach choroby nowotworowej, a w jej fazie terminalnej ból pojawia się u większości chorych.
Ból w narządzie ruchu
Najczęściej spotykanym rodzajem bólu przewlekłego są zespoły bólowe narządu ruchu towarzyszące takim schorzeniom jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie stawów, zmiany pourazowe, osteoporoza, układowe choroby tkanki łącznej czy nowotwory.
Ból przebijający w chorobie nowotworowej
Ból przebijający – ostry, przemijający ból, który przyjmuje postać napadów i nakłada się
na dotychczas istniejące, stałe dolegliwości towarzyszące danej chorobie. Dotyczy 40-60% chorych leczonych z powodu bólu nowotworowego.