Zasady leczenia bólu u chorego na nowotwór
PODSTAWOWĄ METODĄ LECZENIA BÓLU U CHOREGO NA NOWOTWÓR JEST STOSOWANIE LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH ZGODNIE ZE ŚWIATOWYM STANDARDEM LECZENIA PRZECIWBÓLOWEGO OPRACOWANYM W 1986 PRZEZ ŚWIATOWĄ ORGANIZACJĘ ZDROWIA ( WHO).
Wytyczne te nazywane są schematem WHO lub trójstopniową drabiną analgetyczną. Dzięki schematom terapii zaproponowanym przez WHO, nawet 80-90% pacjentów może być skutecznie leczonych przeciwbólowo.
SCHEMAT POSTĘPOWANIA ZGODNIE Z TRÓJSTOPNIOWĄ DRABINĄ ANALGETYCZNĄ WHO.
- Jeżeli odczuwasz ból o niewielkim natężeniu (NRS 1-4) – zastosuj nieopioidowe leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, metamizol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ketoprofen, ibuprofen, naproksen).
- Jeżeli ból się nasila lub wyjściowo wynosi NRS 4-6- zastosuj opioidy z 2 stopnia WHO (tramadol, kodeina, dihydrokodeina, niskie dawki oksykodonu lub morfiny) i kontynuuj nieopioidowe leki przeciwbólowe.
- Jeśli natężenie bólu nadal wynosi >3 w skali NRS, ból nasila się pomimo leczenia lub wyjściowo jest silny (NRS 7-10) – należy zastosować opioidy z 3 stopnia drabiny WHO (morfina, fentanyl, oksykodon, buprenorfina, tapentadol, metadon) i kontynuować nieopioidowe leki przeciwbólowe.
- Na każdym etapie zaleca się łączenie leków przeciwbólowych z innymi lekami (koanalgetykami, adjuwantami ), wzmacniającymi ich działanie lub zmniejszającymi działania niepożądane. Są to najczęściej leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, steroidy , leki rozluźniające mięsnie , ułatwiające zasypianie, przeciwwymiotne, przeczyszczające.
Farmakoterapia zawsze powinna być dobierana indywidualnie. Często, aby uzyskać lepszą kontrolę bólu, stosuje się kombinacje leków o różnych mechanizmach działania, np. NLPZ i opioidy.
Lekarz dokona wyboru leku w oparciu o rozpoznanie bólu, jego mechanizm i nasilenie, Twoje preferencje, dotychczas stosowane leczenie przeciwbólowe, objawy niepożądane, które wystąpiły w przeszłości.
Ważne jest również uwzględnienie interakcji między proponowanym lekiem, a tymi zażywanymi przez Ciebie z powodu innych chorób.
Stosowanie leków przeciwbólowych powinno być oparte o zasady Światowej Organizacji Zdrowia WHO:
- Leki należy stosować drogą doustną, a jeśli to nie jest możliwe to każdą drogą, która zapewnia dobrą kontrolę bólu i jest akceptowalna przez chorego.
- Leki należy podawać w stałych odstępach czasowych („wg zegara”) tak, aby utrzymać analgetyczne stężenie leku w surowicy krwi i stały efekt przeciwbólowy.
- Lek przeciwbólowy i jego dawka powinny być dobierane indywidualnie dla każdego chorego i rodzaju bólu.
- Najlepiej, jeśli pierwsza i ostatnia dawka leku w ciągu dnia jest skorelowana z czasem pobudki i kładzenia się spać pacjenta.
- Zalecenia powinny być przygotowane w formie pisemnej i powinny zawierać nazwy leków, wskazanie do użycia, dawkę i odstępy między dawkami.
- Pacjenta i rodzinę należy poinformować o możliwych działaniach niepożądanych przepisanych leków.
Pamiętaj! Nie należy obawiać się zwiększenia dawki opioidowego leku przeciwbólowego do maksymalnej, ponieważ właściwa dawka terapeutyczna to taka, która skutecznie uśmierza ból, a ewentualne objawy niepożądane (np. zaparcia) są łagodne i akceptowane przez Ciebie.
Prócz farmakoterapii ważne jest stosowanie metod niefarmakologicznych takich jak psychoterapia, rehabilitacja , ćwiczenia fizyczne, neuromodulacja w zależności od indywidulanych potrzeb pacjenta.
Stosowanie wielu metod jedocześnie to tzw. multimodalne leczenie bólu. Takie stosowanie wielu metod jednocześnie pozwala na lepszą kontrolę bólu i zmniejszenie dawek leków przeciwbólowych i adjuwantów, i tym samym zmniejsza się ryzyko objawów ubocznych po lekach.
Wybór metod niefarmakologicznych jest zawsze indywidualny, dobrany do Twoich potrzeb, preferencji i możliwości.
U około 10-15% chorych na nowotwory gdy nie pomagają leki przeciwbólowe konieczne może być zastosowanie metod inwazyjnych , np. blokady, neurolizy , dokanałowe podawanie leków.
Wybór metod inwazyjnych będzie zależał od rodzaju i mechanizmu bólu , jego lokalizacji oraz Twojego stanu zdrowia.
