Zasady
stosowania
leków
ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE
Stosowane są do uśmierzania dolegliwości bólowych o umiarkowanym natężeniu.
Leki należące do tej grupy, to paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ (np. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen).
Większość leków z tej grupy dostępna jest bez recepty, jednak nie można z góry przewidzieć, który preparat będzie najbardziej skuteczny.
Należy również uwzględnić możliwość wystąpienia działań ubocznych, zwłaszcza w przypadku długotrwałego stosowania tego typu leków.
PARACETAMOL
Należy do grupy nieopioidowych leków przeciwbólowych o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, pozbawiony jest działania przeciwzapalnego.
Stosowany do uśmierzania bólu o umiarkowanym natężeniu. Można przyjmować go łącznie z NLPZ i opioidami.
Jest lekiem bezpiecznym również, jeśli jest konieczność stosowania dla kobiet w ciąży i dzieci.
NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE (NLPZ)
Niesteroidowe leki przeciwzapalne to grupa związków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym.
Leki z tej grupy są powszechnie stosowane zarówno w bólu ostrym, jak i przewlekłym. Można kojarzyć je z paracetamolem i opioidami.
LEKI OPIOIDOWE
W leczeniu bólu znalazły zastosowanie zarówno tzw. słabe, jak i silne leki opioidowe.
Słabe leki opioidowe (tramadol, kodeina, dihydrokodeina) wykazują efekt pułapowy.
Oznacza to, że przekroczenie ich dawki maksymalnej spowoduje wystąpienie objawów niepożądanych, ale nie zwiększy działania analgetycznego leku.
Do silnych opioidów należą: morfina, buprenorfina, fentanyl, metadon, oksykodon. Silne opiody nie wykazują efektu pułapowego.
KIEDY LEKARZ STOSUJE OPIOIDY ?
1. W leczeniu bólu w różnych fazach choroby nowotworowej: w czasie aktywnego leczenia (chemioterapii, radioterapii), w terminalnej fazie choroby nowotworowej (opieka paliatywna).
2. W leczeniu bólu w schorzeniach układu kostno-szkieletowego (bóle krzyża, choroba zwyrodnieniowa stawów).
3. W leczeniu bólu neuropatycznego.
CZY WSZYSTKIE OPIOIDY SĄ TAKIE SAME ?
Leki opioidowe różnią się pod względem efektywności, czasu działania (krótko działające, o kontrolowanym działaniu), biodostępności (wchłaniania w przewodzie pokarmowym), metabolizmu, możliwości stosowania ich w połączeniu z innymi lekami czy rodzaju ewentualnych objawów niepożądanych (np. zaparcia, duszności). Należy również pamiętać o tym, że ograniczają sprawność psychofizyczną i stosując je, nie powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych.
SŁABE OPIOIDY
Tramadol – należy do grupy słabych leków opioidowych i posiada unikalny mechanizm działania. Nie wywołuje uzależnienia ani tolerancji tzn., że nie dochodzi do osłabienia działania leku w wyniku jego wielokrotnego stosowania. Istnieją dwa podstawowe rodzaje tramadolu: preparat krótko działający oraz lek o powolnym uwalnianiu substancji aktywnej (retard). Na rynku dostępny jest w postaci tabletek, czopków, kropli oraz roztworu do iniekcji. Tramadol sam lub w połączeniu z paracetamolem jest skuteczny w leczeniu bólu o znacznym natężeniu.
Kodeina – łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i jest metabolizowana w wątrobie. Około 10% kodeiny ulega przemianie do morfiny i prawdopodobnie tylko ta część leku jest odpowiedzialna za działanie analgetyczne. Stosowana w bólu o umiarkowanym i dużym natężeniu (II stopień drabiny WHO).
Dihydrokodeina – jest pochodną kodeiny i posiada podobny metabolizm. Na rynku dostępna jest w formie tabletek o kontrolowanym uwalnianiu, przyjmowanych co 12 godzin. Stosowana w bólu o umiarkowanym i dużym stopniu natężenia (II stopień drabiny WHO).
SILNE OPIOIDY
Morfina – stosowana w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Według zaleceń WHO, powinna być podawana głównie drogą doustną. Wówczas wchłania się w 30-69%. Bardzo wygodną formą podawania leku są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu substancji czynnej. Pozwala to na stosowanie preparatów zawierających morfinę 2 razy na dobę. Lek zapewnia dobrą kontrolę bólów nowotworowych. Czas jego działania wynosi 12 godzin.
Fentanyl – lek opioidowy 75 -100 razy silniejszy od morfiny. Może być stosowany przezskórnie w postaci plastrów. Stosowany w bólu o dużym natężeniu (III stopień drabiny WHO).
Buprenorfina – dostępna w postaci tabletek podjęzykowych oraz plastrów. Stosowana w bólu o dużym natężeniu (III stopień drabiny WHO).
Oksykodon
Opioid silniejszy od morfiny, stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (tzw. III stopień drabiny WHO). Powinien być stosowany drogą doustną. Wygodną formą są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu, co pozwala na stosowanie leku 2 razy na dobę. Jest dostępna także forma leku o szybkim uwalnianiu. Jest szczególnie skuteczny w bólu trzewnym i neuropatycznym.
Oksykodon jest także dostępny w formie tabletek z naloksonem, do stosowania co 12 godzin. Dodatek naloksonu zmniejsza ryzyko zaparć podczas stosowania opioidów.
Tapentadol
Opioid stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (III stopień drabiny WHO). Ma złożony mechanizm działania, częściowo inny niż morfina i oksykodon. Preferowana jest droga doustna. Wygodną formą są tabletki o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu, co pozwala na stosowanie leku 2 razy na dobę.
Jest szczególnie skuteczny w bólu neuropatycznym.
Metadon
Opioid silniejszy od morfiny stosowany w bólu o dużym stopniu natężenia (tzw. III stopień drabiny WHO). preferowana jest droga doustna. Dostępny w postaci syropu do stosowania co 8 godzin.
Jest szczególnie skuteczny w bólu neuropatycznym.
